Edukacja włączająca - wszystko, co trzeba wiedzieć o niej na start
Wdrożenie edukacji włączającej w polskim systemie nauczania to kolejny krok w stronę integracji oraz zapewnienia równych szans rozwoju wszystkim uczniom. Na czym polega edukacja włączająca i jakie obowiązki spoczywają z jej tytułu na pracownikach oświaty?
Edukacja włączająca - co to znaczy?
Edukacja włączająca (inaczej: edukacja inkluzyjna) to prowadzenie procesu dydaktyczno-wychowawczego w taki sposób, by zapewnić wszystkim uczniom - także tym ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi - możliwość rozwoju indywidualnego potencjału i pełne włączenie do życia społecznego.
Wdrożenie edukacji włączającej w polskim systemie oświaty jest konsekwencją regulacji prawnych obowiązujących we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej. Ściśle związane z tym procesem jest także utworzenie nowego stanowiska pedagoga specjalnego.
Długofalowym celem edukacji włączającej jest nabycie przez uczniów kompetencji, które pozwolą im współtworzyć społeczeństwo włączajace - społeczeństwo, w którym równe prawa i zasady funkcjonowania obowiązują wszystkich jego członków, bez względu na stan zdrowia, sprawność fizyczną, pochodzenie, wyznanie. Różnorodność jest w tak zbudowanym społeczeństwie cennym zasobem wspierającym procesy rozwoju społecznego i cywilizacyjnego.
Edukacja integracyjna i włączająca - różnice
Istotą edukacji włączającej jest wspólne uczestnictwo wszystkich uczniów w tych samych zajęciach, przy indywidualnym zapewnieniu niezbędnej pomocy tym dzieciom/młodzieży, które jej potrzebują.
Edukacja integracyjna zakłada znacznie więcej ograniczeń: w klasach i grupach przedszkolnych obowiązują limity uczniów/dzieci z SPE, a na ich obecność muszą zgodzić się rodzice pozostałych uczestników zajęć. Uczniowie objęci kształceniem integracyjnym przyjeżdżają na lekcje z różnych miejsc i przebywają z grupą w ograniczonym wymiarze czasowym, co znacznie utrudnia im - o ile w ogóle nie uniemożliwia - budowę trwałych więzi społecznych.
Ze względu na wymienione powyżej mankamenty edukacja integracyjna traktowana jest obecnie jako etap przejściowy w dążeniu do pełnej inkluzji w systemie kształcenia.
Prawo oświatowe a edukacja włączająca
Jak stanowią aktualne przepisy ustawy Prawo oświatowe, rolą systemu oświaty jest zapewnienie każdemu uczniowi dostępu do dostosowanych do jego możliwości psychofizycznych treści, metody i organizację nauczania, a także dostępu do pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz specjalnych form pracy dydaktycznej.
Przepisy prawne dotyczące edukacji włączającej gwarantują uczniom niepełnosprawnym, niedostosowanym społecznie i zagrożonym niedostosowaniem społecznym możliwość kształcenia we wszystkich typach szkół oraz indywidualizacji form, programów nauczania i zajęć rewalidacyjnych.
Kształcenie specjalne - zakres praw uczniów z SPE
Uczniowie niepełnosprawni, niedostosowani społecznie i zagrożeni niedostosowaniem społecznym objęci są kształceniem specjalnym, z dostosowaniem programu nauczania do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych.
Podstawą do dostosowań edukacyjnych jest IPET - dokument sporządzony na podstawie zaleceń zawartych w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego, wydanym przez publiczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną.
Dzieci i młodzież posiadające orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego mają zagwarantowane prawnie zapewnienie takich warunków kształcenia i wychowania, które umożliwią im naukę w dostępnym dla nich zakresie oraz usprawnienie zaburzonych funkcji, a także rewalidację i/lub resocjalizację prowadzoną przez specjalistów.
warunki procesu edukacyjnego - formy, zasady, metody, środki dydaktyczne,
warunki sprawdzania poziomu wiedzy i umiejętności (metody i formy sprawdzania wiedzy, kryteria oceniania),
zewnętrzna organizacja nauczania (np. aranżacja sali dydaktycznej).
Dostosowania dotyczące organizacji nauczania na każdym etapie edukacji dopuszczają następujące możliwości:
odroczenie rozpoczęcia spełniania przez dziecko obowiązku szkolnego w danym roku szkolnym;
przedłużenie okresu nauki dla uczniów z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego wydanym ze względu na niepełnosprawność;
realizacja zajęć wychowania przedszkolnego/zajęć edukacyjnych w grupach do 5 osób lub indywidualnie przez dzieci/uczniów z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego;
zwolnienie uczniów z afazją, niepełnosprawnościami sprzężonymi lub w spektrum autyzmu z obowiązku nauki drugiego języka nowożytnego;
dostosowanie formy i warunków egzaminu kończącego szkołę lub egzaminu maturalnego do rodzaju niepełnosprawności uczniów lub absolwentów z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego wydanym ze względu na niepełnosprawność.
Podstawa programowa w edukacji włączającej
Dzieci i uczniowie z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego mają ponadto prawo do dostosowanego programu wychowania przedszkolnego/programu nauczania, co pozwala na indywidualne dostosowanie wymagań edukacyjnych koniecznych do spełnienia na oceny śródroczne i roczne do możliwości danego ucznia.
Warto przy tym zaznaczyć, że nie wszyscy uczniowie z SPE realizują tę samą podstawę programową:
uczniowie z niepełnosprawnością ruchową, sensoryczną, intelektualną w stopniu lekkim i w spektrum autyzmu realizują tę samą podstawę programową kształcenia ogólnego, co uczniowie pełnosprawni;
uczniowie z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym realizują inną, przeznaczoną specjalnie dla swojej grupy podstawę programową, mają także prawo do opisowej oceny klasyfikacyjnej z obowiązkowych zajęć edukacyjnych.
Wideoszkolenia Edumaster - edukacja włączająca
Aby pogłębić wiedzę na temat edukacji włączającej i zapoznać się z autentycznymi doświadczeniami pedagogów w tym obszarze, skorzystaj z oferty wideoszkoleń Edumaster:
Zachęcamy również do śledzenia aktualnej ofertywebinarów Edumaster i udziału w bezpłatnych, realizowanych na żywo webinarach poświęconych tematyce edukacji włączającej.
