Już od najmłodszych lat człowiek poszukuje metod wyrażania siebie oraz sposobów wyzwalania ekspresji twórczej. Ta naturalna potrzeba ma również zastosowanie w terapii - zarówno z dorosłymi, jak i dziećmi, dając przy tym niezwykle korzystne rezultaty. Terapia poprzez sztukę, czyli arteterapia, cieszy się niesłabnącą popularnością szczególnie w placówkach kształcących uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Czym dokładnie zajmuje się arteterapia i jakie korzyści dla uczniów płyną z jej stosowania?
Dzieci z trudnościami w nauce często zmagają się z niską samooceną, izolacją i problemami wychowawczymi. Są one zwykle związane z zaburzeniami komunikacji, trudnościami w nauce, poczuciem nieprzystosowania lub niezrozumieniem norm i oczekiwań społecznych. Dla dzieci zmagających się z takimi problemami, terapia sztuką stanowi pomost pomiędzy ich światem wewnętrznym a światem zewnętrznym, umożliwiając wyrażenie ich wewnętrznego niepokoju w bezpiecznym i wspierającym środowisku.
Czym jest arteterapia?
Terapia sztuką nie polega bezpośrednio na uczeniu czy instruowaniu dziecka w zakresie tworzenia. Arteterapia to przede wszystkim wykonywanie prac plastycznych w asyście wykwalifikowanego terapeuty, który pomaga regulować trudne emocje, poszerza perspektywę i pracuje nad wyposażeniem dziecka w umiejętności potrzebne do radzenia sobie w życiu z większą pewnością siebie i odpornością psychiczną. Arteterapia oferuje dzieciom bezpieczną formę ekspresji emocjonalnej i komunikacji, która nie jest ograniczona przez język czy trudności związane z porozumiewaniem się.
Niektórzy terapeuci pracują z szeroką gamą materiałów sensorycznych, takich jak farby, glina, pastele i kolaże. Inni integrują kolejne formy, w tym zabawy z piaskiem, kreatywne pisanie, opowiadanie historii, kukiełki, dramę, muzykę, taniec i ruch. Niezależnie od przyjętego stylu, terapia sztuką daje dzieciom możliwość odkrywania różnorodnych środków sensorycznych i form ekspresji.
Rodzaje arteterapii
Arteterapia obejmuje wiele metod opartych na najprzeróżniejszych formach sztuki. Zaliczamy do nich:
plastykoterapię, czyli zdecydowanie najpopularniejszą forma wyrazu w arteterapii, w której szczególną rolę odgrywają techniki rysunkowe oraz malarskie (np. malowanie palcami, rysowanie kredą, stemplowanie, murale, mozaiki itp.), a także technika origami, haft, rzeźba czy praca z gliną;
biblioterapię (literatura, listy, wiersze, poezja),
choreoterapię (formy wyrazu poprzez ruch),
muzykoterapię (instrumenty muzyczne, głos, nagrania muzyczne),
teatroterapię (mieści w sobie dramaterapię, psychodramę, a także odgrywanie ról).
Bez względu na rodzaj wybranej metody, wszystkie powyższe typy spełniają 3 kluczowe funkcje arteterapii:
Edukacyjną - dostarczającą dodatkowych wiadomości oraz poszerzającą świadomość na temat otaczającego świata, co pozwala uczniowi skuteczniej radzić sobie z problemami i ułatwia mu funkcjonowanie w środowisku.
Korekcyjną - polegającą na przekształcaniu mechanizmów szkodliwych na wartościowe, np. poprzez wyeliminowanie zachowań agresywnych, rozładowanie frustracji czy niwelowanie leków.
Rekreacyjną - skupiającą się na tworzeniu warunków ułatwiających wyciszenie, oderwanie się od codziennych trudności i problemów życiowych.
Terapia sztuką - zalety
Jedną z kluczowych cech arteterapii jest budowanie poczucia własnej wartości oraz szukanie własnego potencjału twórczego, który jest udziałem każdego z nas, bez względu na stan fizyczny czy psychiczny.
Wśród innych istotnych aspektów, na które arteterapia ma wpływ, należy wymienić:
wspieranie procesów mentalizacji (zdolności do odczytywania i rozumienia emocji i motywacji własnych i innych ludzi)
rozwijanie odporności psychicznej (koncepcja resilience),
przepracowanie traumy w bezpieczny, nieinwazyjny sposób,
rozwijanie umiejętności interpersonalnych,
wspieranie integracji sensorycznej,
rozwiązanie trudności behawioralnych przy współpracy z rodzicami i wychowawcami,
wewnętrzne umiejscowienie kontroli (rozwijanie zdolności dziecka do określania wyboru i sprawowania odpowiedniego poziomu kontroli w swoim życiu).
Arteterapia w edukacji
Arteterapia jest sprawdzoną i skuteczną formą wsparcia dla uczniów szkół specjalnych oraz dzieci z zaburzeniami rozwoju emocjonalnego i psychicznego. Uważana jest za formę pomocy psychoterapeutycznej, która pozwala dzieciom na autoekspresję niewerbalną z wykorzystaniem narzędzi i materiałów plastycznych. Ta forma wyrazu może wiele powiedzieć opiekunowi i pozwoli mu na dostosowanie poszczególnych procesów pedagogicznych do potrzeb dziecka.
