Terapia ręki - co warto o niej wiedzieć?

Motoryka duża i motoryka mała

Aby wyjaśnić funkcję terapii ręki, zacznijmy od przyjrzeniu się bliżej zagadnieniu motoryki, czyli ogólnej sprawności fizycznej i ruchowej. W okresie rozwoju dziecka wyróżniamy 2 obszary: motorykę dużą, czyli zręczność ruchową całego ciała i koordynację ruchów, oraz motorykę małą dotyczącą stricte sprawności rąk, dłoni i palców.

Żadna z wymienionych umiejętności nie jest wrodzona – zarówno motoryka duża, jak i mała kształtuje się w toku rozwoju dziecka, w pierwszych latach życia. Rozwój motoryki małej następuje poprzez czynności takie, jak nauka chwytania przedmiotów, układania klocków, jedzenia sztućcami, picia ze szklanki lub kubka, posługiwania się przyborami plastycznymi, zapinania guzików czy wiązania butów.

Wiele z tych umiejętności dziecko nabywa naturalnie, przy okazji codziennych czynności; oprócz tego motorykę małą rozwija się pod okiem nauczycieli czy terapeutów. Terapia ręki jest jednym z narzędzi służących wsparciu tego obszaru rozwoju.

Terapia ręki – co to jest i czemu służy?

Program terapii ręki obejmuje szereg indywidualnie dostosowanych do potrzeb pacjenta ćwiczeń i czynności, których wykonywanie ma na celu wyrobienie i utrwalenie prawidłowych mechanizmów pracy kończyn górnych. Mechanizmy te obejmują m.in. koordynację pracy na linii oko-ręka, stabilizację mięśni ręki i obręczy barkowej, rozwój zdolności manipulacyjnej dłoni, pobudzenie czucia powierzchownego i głębokiego czy doskonalenie umiejętności grafomotorycznych.

Ćwiczenia stosowane w ramach terapii ręki angażują do pracy nie tylko kończyny górne, ale i tułów, głowę, szyję itd. Konieczność ta wynika z faktu, że praca ręki jest skomplikowanym, złożonym procesem, wymagającym harmonijnej współpracy układu nerwowego, wzroku i układu mięśniowego.

Terapia ręki – dla kogo?

Problemy z rozwojem małej motoryki mogą mieć wiele różnych przyczyn, wśród których najczęściej występują m.in. zaburzenia integracji sensorycznej, obniżone napięcie mięśniowe, niepełnosprawność intelektualna, wrodzone nieprawidłowości w budowie kończyny, uszkodzenia mózgu, a także nieprawidłowe nawyki wykształcone w toku rozwoju dziecka.

Jak stwierdzić, czy dziecko potrzebuje terapii ręki?

Na konieczność wdrożenia terapii ręki może wskazywać obserwacja zachowań takich, jak m.in.:

• problemy z utrzymaniem prawidłowej postawy

• brak koordynacji pracy obu rąk

• chwiejność uwagi, brak umiejętności koncentracji

• nieadekwatne tempo i siła wykonywania codziennych czynności (np. przebijanie kartki kredką lub ołówkiem)

• niechęć do wykonywania czynności manualnych, w tym rysowania, wycinania, kolorowanek, nauki pisania itd.

• niedbałe, nieczytelne pismo

• nieprawidłowy chwyt przyborów do pisania – może wskazywać na to np. częste upuszczanie pióra czy długopisu

• opory przed dotykaniem przedmiotów o specyficznej fakturze

Jak przebiega terapia ręki?

Dokładny plan pracy w ramach terapii ręki ustalany jest indywidualnie, a jego przebieg warunkowany jest m.in. wiekiem dziecka, przyczyn nieprawidłowości w zakresie motoryki małej, posiadanych już umiejętności i założonych celów terapii. Zajęcia terapeutyczne mogą tu dotyczyć następujących obszarów:

• stabilizacja posturalna – ćwiczenia mięśni grzbietu i brzucha

• ćwiczenia rozruchowe i stymulujące czucie głębokie

• ćwiczenia manualne kończyny górnej

• ćwiczenia manipulacyjne

• terapia układu prioreceptywnego

• ćwiczenia percepcji wzrokowej

Przykłady konkretnych ćwiczeń każdego z wymienionych obszarów, a także szerokie rozwinięcie teoretycznej wiedzy na temat terapii ręki znajdziesz w wideoszkoleniu Anny Bielak-Bajdy: Terapia ręki – praca z dzieckiem z obniżoną sprawnością grafomotoryczną. Serdecznie zapraszamy do zapoznania się z materiałem!