TUS w szkole i przedszkolu - 4 zasady prowadzenia treningu
Jak przebiegają zajęcia treningu umiejętności społecznych i jakie efekty można dzięki nim osiągnąć? Nasz artykuł przybliży Ci główne założenia i zasady TUS!
TUS - cele i założenia
Autor treningu umiejętności społecznych, Alfred Goldstein, oparł swoją metodę na założeniu, że niepożądane zachowania przejawiane przez dziecko są ukształtowane na drodze kontaktów z otoczeniem - a jeśli tak, to możliwe jest także ukształtowanie przeciwstawnych wobec nich właściwych zachowań, na przykład poprzez trening umiejętności społecznych.
Każde zajęcia TUS przebiegają według jasno określonych zasad, których charakterystykę znajdziesz w dalszej części artykułu.
Modelowanie
Po przywitaniu i prezentacji tematu zajęć zaczyna się właściwa część treningu. Badania wykazują, że większości społecznych mechanizmów oraz preferowanych zachowań uczymy się poprzez obserwację i naśladownictwo. W metodzie TUS etap ten nosi nazwę modelowania - prezentacja pożądanych zachowań odbywa się na zajęciach poprzez odgrywanie scenek.
Aby modelowanie przyniosło jak najlepsze efekty, scenki powinny odzwierciedlać sytuacje znane dziecku z własnej codzienności, a prezentująca je osoba - jasno zaznaczyć, że wchodzi w rolę jego rówieśnika (np. poprzez przedstawienie się lub/i używanie charakterystycznych dla danej grupy wiekowej rekwizytów).
Pojedyncza scenka powinna dotyczyć jednego problemu. Model prezentuje schemat właściwego zachowania w danej sytuacji - może być to zarówno samo działanie, jak i towarzyszący mu monolog wewnętrzny; osoba odgrywająca scenkę wypowiada wówczas na głos myśli pojawiające się podczas wykonywania danej czynności.
Podczas modelowania pokazujemy tylko przykłady pozytywne, unikając w ten sposób podświadomego kodowania niepożądanych schematów u uczestników TUS.
Odgrywanie ról
Zaprezentowaną przez modela scenkę powinno odegrać również każdy uczestnik zajęć. Należy przy tym powtórzyć wszystkie jej kroki - jeśli dziecko zapomni o którymś z nich lub wykona go nieprawidłowo, trener podpowiada właściwe zachowanie, a całość należy ćwiczyć aż do pełnego wykonania zadania.
Czasem zdarza się, że uczestnik treningu wyraża zdecydowany sprzeciw wobec wystąpienia przed całą grupą; warto wówczas zaproponować mu ustne powtórzenie scenariusza, tak by pomóc mu utrwalić sobie właściwe wzorce zachowania w danej sytuacji.
Informacja zwrotna
Po zakończeniu inscenizacji należy omówić z dzieckiem jej przebieg, zwracając uwagę zarówno na prawidłowość realizacji scenariusza, jak i niewerbalne aspekty zachowania uczestnika treningu - mimikę, ton głosu, gestykulację itd. Jeśli zajęcia były nagrywane, film można wspólnie obejrzeć, wskazując dziecku konkretne godne uwagi elementy.
Wydźwięk informacji zwrotnej powinien być jednoznacznie pozytywny; jeśli TUS odbywa się w grupie, szczególnie cenne będą tu aprobujące oceny ze strony jej pozostałych członków. Deficyty w zakresie umiejętności społecznych często pogłębiają się bowiem na skutek wykluczenia z grupy rówieśniczej: pozytywne sygnały ze strony kolegów wzmacniają pewność siebie i dodają motywacji do samodzielnych inicjatyw w obszarze interakcji społecznych.
Generalizacja - transfer umiejętności
Ważną częścią treningu jest nauka wdrażania ćwiczonych kompetencji w codziennym życiu. Służy temu etap generalizacji, zwany także transferem umiejętności. Wśród stosowanych w tym celu technik znajduje się m.in. wielokrotne powtarzanie danej scenki, skutkujące wyrobieniem pozytywnego nawyku - dzięki temu dziecko automatycznie powtórzy pożądany model zachowania w wymagającej tego sytuacji.
Korzystna dla transferu umiejętności jest ponadto dywersyfikacja bodźców. Daną scenkę warto odtwarzać w parach z różnymi osobami, w tym nieobjętymi TUS (np. członkowie integracyjnego zespołu klasowego lub grupy przedszkolnej).
Zmieniać można również scenerię i akcesoria używane do odgrywania scenek. Szczególnie wartościowe jest tu wychodzenie poza stałe miejsce odbywania treningu - dziecko może w ten sposób bezpośrednio zaobserwować zastosowanie danej umiejętności w różnych sytuacjach społecznych.
TUS na wideoszkoleniach Edumaster
Więcej na temat TUS dowiesz się, oglądając poświęcone mu wideoszkolenia Edumaster:
