Ryzykowne zachowania uczniów - jak zapobiegać i reagować?

Czym są zachowania ryzykowne u uczniów?

Poprzez zachowania ryzykowne u uczniów rozumiemy działania o potencjalnie szkodliwym wpływie na zdrowie psychiczne lub/i fizyczne młodych ludzi oraz ich otoczenia. Wśród najczęściej występujących zachowań w tym obszarze występują:

• palenie papierosów

• spożywanie alkoholu

• zażywanie środków psychoaktywnych

• zachowania przemocowe

• ryzykowne zachowania seksualne

• zachowania o charakterze przestępczym

• ryzykowne zachowania w internecie

Dowiedz się więcej: Pomysł na lekcję wychowawczą - zagrożenia w Sieci

Przyczyny występowania ryzykownych zachowań wśród uczniów

Skłonność do podejmowania zachowań ryzykownych warunkowana jest wieloma czynnikami, wpływającymi na ucznia od pierwszych lat jego życia. Do najważniejszych obszarów wpływu należą tu:

• uwarunkowania rodzinne - m.in. dysfunkcje, uzależnienia, zaniedbania wychowawcze, konflikty w rodzinie itd.

• błędy wychowawcze - m.in. brak konsekwencji w karaniu i nagradzaniu dziecka, brak zainteresowania sposobami spędzania czasu przez dziecko lub nadmierna kontrola i wygórowane wymagania

• niska samoocena i związane z nią problemy w sferze relacji - lęk przed odrzuceniem, próby dopasowania się do grupy, zdobycie uznania w oczach innych, uleganie wpływom otoczenia

• poczucie bezradności, brak wsparcia z zewnątrz - wiele zachowań ryzykownych jest próbą radzenia sobie z problemami, których młody człowiek nie potrafi samodzielnie rozwiązać w inny sposób

• ciekawość - młodzi ludzie w okresie dorastania eksplorują nieznane im dotąd aspekty życia, a brak doświadczenia w ich obszarze popycha ich niejednokrotnie w stronę błędnych decyzji.

Zarówno konkretne zachowania podejmowane przez danego ucznia, jak i ich przyczyny mogą występować równolegle; u każdego ucznia będą one miały inne podłoże i charakter. Obowiązkiem nauczyciela jest więc indywidualna obserwacja podopiecznych i odpowiednia reakcja na symptomy świadczące o możliwości wystąpienia zachowań ryzykownych.

Rola nauczyciela w zapobieganiu ryzykownym zachowaniom u uczniów

Działania profilaktyczne podejmowane w szkole mają ogromny wpływ na ograniczenie występowania ryzykownych zachowań u uczniów. Do działań tych zaliczają się zarówno konkretne środki podejmowane w tym celu, jak i wdrożenie oraz przestrzeganie ogólnego systemu zasad obowiązującego w placówce. Jasne ustalenie reguł i konsekwencja w ich przestrzeganiu są konieczne do tego, by szkoła stanowiła dla uczniów bezpieczną przestrzeń i umożliwiała harmonijne funkcjonowanie wszystkich członków społeczności. 

Szkolna profilaktyka zachowań ryzykownych wśród uczniów obejmuje m.in.:

• realizację treści ujętych w programie edukacyjno-wychowawczym obowiązującym w danej placówce, m.in. poprzez prowadzenie tematycznych zajęć wychowawczych, organizację kursów, warsztatów, spotkań ze specjalistami, projekcji filmów dotyczących danego zagadnienia

• współpracę nauczycieli, uczniów i rodziców w obserwacji i diagnozie potencjalnego ryzyka wystąpienia zachowań ryzykownych - rozmowy z uczniami, ankiety, analiza ocen z zachowania i ocen przedmiotowych (nagły, wyraźny regres wyników może być sygnałem ostrzegawczym w kontekście zachowań ryzykownych)

• indywidualną pracę wychowawczą z uczniami z grupy zwiększonego ryzyka pod względem skłonności do podejmowania zachowań ryzykownych

• regularne dyżury nauczycielskie z uważną obserwacją zachowań uczniów

• monitoring terenu otaczającego placówkę (boczne ulice, parki, podwórka, osiedlowe drogi dojazdowe itd.) - tu ewentualna współpraca ze strażą miejską

Zachowania ryzykowne u uczniów - jak reagować na akty przemocy?

Zachowania agresywne i przemocowe to jedne z najczęściej występujących zachowań ryzykownych, do jakich dochodzi w toku codziennego pobytu w szkole. Do obowiązków nauczycieli należy zapewnienie uczniom maksymalnego bezpieczeństwa, dlatego każde zachowanie tego typu należy natychmiast przerwać - pamiętając równocześnie także o własnym bezpieczeństwie: nie wahaj się wezwać pomocy, jeśli widzisz, że nie uda Ci się opanować sytuacji samodzielnie.

Reakcja powinna być jak najbardziej stanowcza, ale pozbawiona nadmiernych emocji - gwałtowność może doprowadzić do dalszej eskalacji problemu, przynosząc tym samym skutek odwrotny do zamierzonego. Nie podnoś głosu, unikaj oceniających i wartościujących komentarzy; najważniejsze jest zatrzymanie aktu przemocy i zapewnienie bezpieczeństwa jego ofiarom. Należy powiadomić także sprawcę o czekających go konsekwencjach - i bezwzględnie je wyciągnąć, a w dalszej perspektywie wdrożyć wobec niego odpowiednie środki wychowawcze.

Dowiedz się więcej: Agresja wśród uczniów - przyczyny, przejawy, sposoby reagowania

Zachowania ryzykowne u uczniów - alkohol, nikotyna, środki psychoaktywne

Korzystanie z używek przez młodych ludzi może być motywowane wieloma różnymi czynnikami - od ciekawości czy chęci zaimponowania kolegom po poważne problemy emocjonalne, których nastolatek nie jest w stanie rozwiązać samodzielnie. Najważniejsze w pracy z uczniem, u którego stwierdzono problemy na tym tle, jest zrozumienie jego motywacji do sięgnięcia po używki i dążenie do eliminacji przyczyn ryzykownych zachowań.

Kluczem do skutecznej komunikacji z młodym człowiekiem w tak delikatnym obszarze jest budowa relacji opartej na zaufaniu i życzliwości. Rozmowa na temat używek powinna odbyć się bez udziału osób trzecich, a jej przebieg - być ukierunkowany na konstruktywne poszukiwanie optymalnego w danej sytuacji rozwiązania. W gestii nauczyciela leży ponadto współpraca z innymi osobami zaangażowanymi w proces wychowawczy - rodzicami lub opiekunami ucznia oraz specjalistami (psycholog, pedagog szkolny itd.)

Wideoszkolenia Edumaster - ryzykowne zachowania uczniów

Skorzystaj z naszej oferty wideoszkoleń, by pogłębić swoją wiedzę na temat profilaktyki i reagowania na ryzykowne zachowania uczniów:

Ryzykowne zachowania dzieci i młodzieży w świecie nowych mediów

Bezpieczeństwo i zachowania ryzykowne podczas kolonii, półkolonii i wakacji

Zachęcamy również do śledzenia oferty webinarów Edumaster i udziału w wideoszkoleniach na żywo.