Pomysł na lekcję wychowawczą: zagrożenia w sieci

Ciemna strona sieci

Internet jest dla młodych ludzi środowiskiem naturalnym: to w sieci uczą się i spędzają wolny czas, rozwijają zainteresowania, utrzymują kontakty ze znajomymi i poznają nowe osoby. Wzrost udziału cyberprzestrzeni w naszym życiu niesie jednak ze sobą także ogrom niebezpieczeństw, których jeszcze przed kilkunastoma laty nie bylibyśmy w stanie sobie wyobrazić.

Niekontrolowane korzystanie z Internetu - zarówno pod względem czasu, jak i rodzaju konsumowanych i publikowanych treści - może skutkować u dzieci i młodzieży poważnymi problemami w wielu aspektach życia.

Do głównych zagrożeń w sieci dotyczących dzieci i młodzieży należą m.in.:

• wycofanie z realnej rzeczywistości, rozluźnienie więzi z rodziną i kolegami, zaniedbywanie obowiązków

• problemy z koncentracją, nadpobudliwość, niezdolność do dłuższego skupienia uwagi na danej czynności

• uzależnienia behawioralne, w tym szczególnie częste w tej grupie wiekowej uzależnienie od gier komputerowych skutkujące częstszym występowaniem zachowań agresywnych

• cyberprzemoc - ośmieszanie, prześladowanie, naruszenie prywatności za pośrednictwem Internetu (np. publikacja ośmieszających zdjęc/filmów lub fałszywych informacji)

• zaburzenia wrażliwości moralnej, brak poszanowania dla prywatnej własności i/lub praw autorskich poprzez dostęp do nielegalnych plików (filmy, muzyka, gry komputerowe)

• zaburzenia rozwoju emocjonalnego i psychicznego na skutek częstego kontaktu z treściami pornograficznymi lub/i scenami przemocy

• manipulacje ze strony osób trzecich - np. wyłudzenia, indoktrynacja religijna lub ideologiczna, molestowanie seksualne

Powyższa - niepokojąco obszerna - lista wciąż nie wyczerpuje tematu niebezpieczeństw kryjących się w cyfrowej przestrzeni. To unaocznia nam, jak wiele jest do zrobienia na gruncie edukacji w tym obszarze - tym bardziej, że całkowite odcięcie się od Internetu jest w dzisiejszym świecie zwyczajnie niemożliwe. Świadomość i umiejętność właściwego korzystania z zasobów sieci są dziś istotniejsze, niż kiedykolwiek wcześniej, a wsparcie uczniów w ich rozwoju jest ważnym zadaniem nauczycieli i wychowawców.

Edukacja w zakresie zagrożeń w Internecie - cele:

• zapoznanie uczniów ze skalą wpływu Internetu na rzeczywistość oraz zagrożeniami w tym obszarze

• uświadomienie uczniom konsekwencji publikowania prywatnych informacji, zdjęć, filmów (utrata kontroli nad ich dalszym wykorzystaniem, niemożność ich usunięcia i/lub zablokowania dostępu do nich przez niepowołane osoby, manipulacje na podstawie uzyskanych danych itd.)

• prezentacja dobrych praktyk i metod bezpiecznego korzystania z Internetu

• zapoznanie uczniów z netykietą, czyli zasadami właściwego zachowania w sieci

Zagrożenia w Internecie - pomysły na lekcję wychowawczą

Ćwiczenie 1: konsekwencje publikacji prywatnych materiałów w Internecie

Poproś uczniów, by zapisali na kartkach jedną z informacji na własny temat, które w ostatnich dniach opublikowali na swoich profilach w mediach społecznościowych (może być to tekst lub krótki opis wstawionego zdjęcia/filmu). Następnie zasugeruj im, żeby wyobrazili sobie, że przygotowane kartki znalazły się na szkolnej tablicy ogłoszeń i już nigdy nie będzie możliwości ich usunięcia.

Kto może zobaczyć kartki? Co czują uczniowie na myśl o tym, że czytają je nauczyciele, rodzice, każda osoba mająca swobodny wstęp do miejsca publicznego? Czy chcieliby, żeby kartki wciąż były widoczne za rok, 5 lub 10 lat? Czy wybraliby tę samą informację, gdyby wiedzieli od początku, na czym polega ćwiczenie? Przebieg zadania odzwierciedla mechanizmy działania social mediów i uświadamia uczniom wagę uważnej selekcji treści, które w nich publikujemy.

Ćwiczenie 2: rozróżnianie komunikacji publicznej od komunikacji prywatnej

Podziel tablicę na dwie części - jedna sekcja poświęcona będzie zasadom komunikacji publicznej, a druga prywatnej. Poproś uczniów o podanie przykładów grup i środowisk, w których funkcjonują poszczególne rodzaje komunikacji (np. szkoła, osiedle, lokalna społeczność / rodzina, grupa koleżeńska, grupa terapeutyczna itd).

Kolejnym krokiem będzie przypisanie do obu sekcji właściwych kanałów komunikacji: w sferze publicznej może być to m.in. tablica ogłoszeń lub forum internetowe, w sferze prywatnej - komunikator lub zamknięty profil w social mediach, dostępny tylko dla upoważnionych osób. 

Ćwiczenie jest punktem wyjścia do dyskusji: jakie informacje powinny pojawiać się w obu obszarach? Co może się stać, gdy informacje prywatne znajdą się w sferze publicznej?

Ćwiczenie 3: kodeks zasad bezpieczeństwa w Internecie

Stwórz wspólnie z uczniami listę zasad, jakimi należy kierować się w celu bezpiecznego korzystania z sieci. Zachęć uczniów do własnych wypowiedzi i uzupełnij je o pozostałe niezbędne treści. Docelowo na liście powinny znaleźć się następujące zalecenia:

• nie podaję żadnych informacji na swój temat, jeśli nie mam pewności, z kim rozmawiam i w jakim celu zostaną wykorzystane

• w dyskusjach internetowych podpisuję się nickiem, nie podaję pełnego nazwiska ani danych pozwalających na identyfikację

• korzystam z zaawansowanych ustawień prywatności podczas korzystania z mediów społecznościowych

• dbam o siłę haseł, na bieżąco je aktualizuję i wylogowuję się za każdym razem po zakończeniu korzystania z danej strony/usługi

• używam wyłącznie legalnego oprogramowania z wiarygodnych źródeł, nie klikam w podejrzane linki ani nie ściągam wątpliwych plików

• nie spotykam się z osobami poznanymi w Internecie

• informuję rodziców lub opiekunów o wszystkich niepokojących sytuacjach podczas korzystania z Internetu

Listę zasad bezpiecznego korzystania z Internetu można opracować w formie plakatu i powiesić w widocznym miejscu w klasie. Innym sposobem na utrwalenie nabytej wiedzy jest wydrukowanie list i rozdanie ich uczniom, którzy mogą dzięki temu korzystać z nich w domu.

Wideoszkolenia Edumaster - bezpieczeństwo w sieci

Więcej propozycji ćwiczeń i szersze informacje na temat edukacji cyfrowej w szkołach znajdziesz w treści wideoszkoleń Edumaster:

Zagrożenia, jakie czekają na Twoich uczniów w sieci

Ryzykowne zachowania dzieci i młodzieży w świecie nowych mediów

Lekcja wychowawcza: jak rozmawiać z uczniami o zachowaniach ryzykownych w internecie?

Serdecznie zapraszamy do zapoznania się z naszą ofertą!