Kompetencje kluczowe to te, których wszystkie jednostki potrzebują do samorealizacji, zatrudnienia oraz aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym. Pokolenie obecnych uczniów będzie funkcjonowało w środowisku ciągłych przemian cywilizacyjnych. Właśnie dlatego potrzeba dostosowania współczesnego systemu kształcenia w oparciu właśnie o wspomniane umiejętności jest nieodzowna. Czym zatem są kompetencje kluczowe i w jaki sposób możemy je kształtować wśród uczniów?
8 kompetencji kluczowych
Postępujące coraz dynamiczniej zmiany stawiają przed dzisiejszymi uczniami zupełnie nowe wyzwania. W przeciwieństwie do poprzednich pokoleń współczesna szkoła musi się zmierzyć z koniecznością wykształcenia u młodzieży umiejętności dostosowania się do zmiennych warunków na rynku pracy. W tym celu Parlament Europejski zdefiniował osiem kompetencji kluczowych, które stanowią "połączenie wiedzy, umiejętności i postaw odpowiednich do sytuacji" oraz fundament podstawy programowej:
Komunikacja w języku ojczystym definiowana jako zdolność wyrażania i interpretowania pojęć, myśli, uczuć, faktów i opinii w mowie i piśmie (rozumienie ze słuchu, mówienie, czytanie i pisanie) oraz językowej interakcji w odpowiedniej i kreatywnej formie w pełnym zakresie kontekstów społecznych i kulturowych - w edukacji i szkoleniu, pracy, domu i czasie wolnym.
Komunikacja w językach obcych opierająca się na równorzędnych umiejętnościach co komunikacja w języku ojczystym.
Kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne obejmujące umiejętność rozwijania i wykorzystywania myślenia matematycznego w celu rozwiązywania problemów, a także posiadanie zdolności i chęci wykorzystywania istniejącego zasobu wiedzy i metodologii do wyjaśniania świata przyrody, w celu formułowania pytań i wyciągania wniosków opartych na dowodach.
Kompetencje informatyczne z definicji opierają się na umiejętnym i krytycznym wykorzystywaniu technologii w pracy, rozrywce oraz procesie porozumiewania się.
Umiejętność uczenia się to zdolność konsekwentnego i wytrwałego uczenia się, organizowania własnego procesu uczenia się, w tym poprzez efektywne zarządzanie czasem i informacjami, zarówno indywidualnie, jak i w grupach.
Kompetencje społeczne i obywatelskie określone są jako kompetencje osobowe, interpersonalne i międzykulturowe obejmujące pełny zakres zachowań przygotowujących osoby do skutecznego i konstruktywnego uczestnictwa w życiu społecznym i zawodowym, szczególnie w społeczeństwach charakteryzujących się coraz większą różnorodnością, a także rozwiązywania konfliktów w razie potrzeby.
Inicjatywność i przedsiębiorczość rozumiane jako zdolność osoby do wcielania pomysłów w czyn, obejmuje kreatywność, innowacyjność i podejmowanie ryzyka, a także zdolność do planowania przedsięwzięć i prowadzenia ich dla osiągnięcia zamierzonych celów.
Świadomość i ekspresja kulturalna zdefiniowana jako uznanie dla twórczego wyrażania idei, doświadczeń i uczuć za pośrednictwem szeregu środków wyrazu, w tym muzyki, sztuk teatralnych, literatury i sztuk wizualnych.
Wszystkie kompetencje kluczowe są jednakowo ważne, ponieważ każda z umiejętności może mieć wpływ na osiągnięcie sukcesu w społeczeństwie opartym na wiedzy. Wiele kompetencji nakłada się i przenika: aspekty istotne dla jednej dziedziny będą wspierać kompetencje w innej. Kompetencje w zakresie podstawowych umiejętności językowych, umiejętności czytania, liczenia oraz technologii informacyjnych i komunikacyjnych (TIK) stanowią niezbędną podstawę uczenia się, która wspiera wszystkie działania edukacyjne. Aspekty takie jak krytyczne myślenie, kreatywność, inicjatywa, rozwiązywanie problemów, ocena ryzyka, podejmowanie decyzji i efektywne zarządzanie emocjami odgrywają fundamentalną rolę we wszystkich ośmiu kompetencjach kluczowych.
Kształtowanie kompetencji kluczowych podczas lekcji
W procesie kształtowania kompetencji kluczowych nauczyciel pełni rolę zarówno pedagoga, jak i coacha. Niezwykle istotne jest stworzenie właściwych warunków dydaktycznych, opierających się głównie na samodzielności ucznia oraz przyjęciu przez niego postawy aktywnej. Nauczyciel przejmuje rolę konsultanta, osoby wspierającej proces edukacyjny.
Przykładowe działania wspomagające kształtowanie kompetencji kluczowych w klasie
Zachęcaj uczniów do zadawania pytań oraz poszukiwania odpowiedzi. Jeśli to możliwe, odpowiadaj na pytania innym pytaniem, aby skłonić uczniów do zastanowienia się, wykorzystania posiadanej wiedzy w celu znalezienia odpowiedzi.
Wspieraj i monitoruj pracę klasy, lecz nie wyręczaj w realizacji zadań.
Przekonaj uczniów do wyznaczenia własnych celów w zakresie uczenia się.
Projektuj zadania domowe wykorzystujące również wiedzę z życia codziennego.
Rozwijając każdą z kompetencji, opieraj się na już posiadanych przez dziecko umiejętnościach.
W zakresie dydaktyki zrezygnuj z metod podających na rzecz metod poszukujących - giełda pomysłów, studia przypadków, dyskusje, doświadczenia, drama.
Wykorzystuj różne źródła wiedzy - film, obrazy, Internet itp. Jeśli masz taką możliwość, zorganizuj lekcję w terenie.
Staraj się aktywizować wszystkich uczniów - twórz małe grupy.
