Kompetencje kluczowe nauczyciela – co i jak warto rozwijać?

Kompetencje kluczowe nauczyciela w europejskiej debacie publicznej

Obie wymienione wyżej kwestie były i są równolegle dyskutowane w europejskiej debacie edukacyjnej. Kwestię rozwoju kompetencji kluczowych poruszają m.in. Deklaracja Stałej Konferencji Europejskich Ministrów Edukacji „Edukacja na rzecz zrównoważonych demokratycznych społeczeństw: rola nauczycieli” (Brdo 2010 r). oraz unijny dokument „Wspólne europejskie zasady dotyczące kompetencji i kwalifikacji nauczycieli” (Bruksela, 2005 r.).

Rozwój kompetencji kluczowych nauczycieli wpisuje się także w założenia strategii lifelong learning (ang. „uczenia się przez całe życie”) rekomendowanej przez Parlament Europejski i Radę Europy jako element inwestycji w zasoby ludzkie, prowadzącej do budowy konkurencyjnej i dynamicznej gospodarki opartej na wiedzy.

Kompetentny nauczyciel, czyli jaki?

Nowoczesny model edukacji w Europie zakłada rolę nauczyciela jako osobę gotową do ciągłego samokształcenia. Pedagog w myśl tej zasady nie poprzestaje na wąskiej specjalizacji przedmiotowej, ale zdobywa wiedzę i umiejętności z kilku dziedzin – zarówno poprzez kształcenie wyższe, jak i samodzielną naukę na bazie dostępnych zasobów informacyjnych.

W polskim systemie edukacji założenie to regulowane jest na mocy krajowych standardów kształcenia nauczycieli nadanych z ramienia MEN. Od roku akademickiego 2004/05 kształcenie wyższe nauczycieli obejmuje zdobywanie kwalifikacji do nauczania dwóch przedmiotów, a także lektorat z języka obcego zakończony egzaminem na poziomie B2 oraz zajęcia przygotowujące do praktycznego stosowania narzędzi technologii informacyjnej w nauczaniu.

Rola nauczyciela w szkolnej społeczności

Relacje z uczniami i innymi nauczycielami w zalecanym modelu budowane są na fundamentach partnerstwa i współpracy. Kompetentny nauczyciel nie stoi na pozycji autorytarnej, lecz pełni rolę przewodnika w drodze do samodzielnego pogłębiania wiedzy przez ucznia, który sam wybiera szczególnie interesujące go dziedziny. Nauczyciel jest ponadto równorzędnym członkiem zespołu klasowego, przejawia wobec uczniów zrozumienie i empatię. Współpraca jest także nadrzędną zasadą funkcjonowania kadry pedagogicznej: zasady pracy, systemy oceniania i programy nauczania powinny być ustalane zespołowo.

Doskonalenie kompetencji kluczowych nauczyciela

Program studiów na specjalizacji nauczycielskiej obejmuje kształcenie i doskonalenie ośmiu kompetencji kluczowych, które wymieniliśmy w naszym poprzednim artykule. W kontekście pracy nauczyciela szczególnie ważne są tu następujące umiejętności:

• płynna komunikacja w języku ojczystym

• komunikacja w 1 lub więcej językach obcych co najmniej na poziomie B2 według klasyfikacji Europejskiego Systemu Opisu Kształcenia Językowego

• umiejętność logicznego myślenia

• umiejętność wyszukiwania, selekcji i oceny wiarygodności informacji oraz wsparcie krytycznego myślenia i dążenia do innowacji

• samodoskonalenie, umiejętność pracy w grupie i przekazywania posiadanej wiedzy

• wiedza na temat podstaw kultury politycznej, zaangażowanie w życie lokalnej społeczności

• umiejętność planowania przedsięwzięć dla osiągnięcia zamierzonych celów

• wiedza na temat lokalnego, krajowego i kontynentalnego dziedzictwa kulturowego

Opublikowany w 2005 r. dokument „Wspólne europejskie zasady dotyczące kompetencji i kwalifikacji nauczycieli” definiuje kompetencje kluczowe nauczyciela w następujący sposób:

Kompetencje związane z procesem uczenia się i nauczania:

• umiejętność pracy w wielokulturowej, zróżnicowanej społecznie klasie

• umiejętność stworzenia dogodnych warunków do uczenia się, w tym organizacji procesu edukacyjnego w placówce oświatowej,

• działalność w stowarzyszeniach, animacja życia społeczno-kulturalnego w środowisku lokalnym

• umiejętność stosowania narzędzi TiK w pracy z uczniami

• umiejętność pracy zespołowej, w tym współpracy przy tworzeniu programów nauczania oraz organizacji procesów kształcenia i oceniania

• umiejętność efektywnej współpracy z rodzicami i lokalnymi podmiotami

• umiejętność identyfikowania i rozwiązywania problemów

• ciągłe samokształcenie i poszerzanie zakresu wiedzy

Kompetencje związane z kształtowaniem postaw uczniowskich

• umiejętność formowania u uczniów postawy społecznej i obywatelskiej

• umiejętność wspierania uczniów w rozwoju kompetencji pozwalających na samorealizację w systemie gospodarki opartej na wiedzy, tj.:

1. motywacja do nauki i samodzielnego pogłębiania wiedzy

2. umiejętność uczenia się

3. krytyczne myślenie i obiektywna ocena informacji

4. swobodne posługiwanie się narzędziami TiK

5. twórcze myślenie i dążenie do innowacyjności

6. umiejętność rozwiązywania problemów

7. przedsiębiorczość

8. umiejętność pracy w zespole oraz efektywnej komunikacji

9. obycie w obszarze kultury wizualnej

• umiejętność łączenia ww. kompetencji z nauczaniem danego przedmiotu

Tematyka kompetencji kluczowych i sposobów ich rozwoju jest bardzo szeroka, a niniejszy artykuł stanowi bazę do dalszego pogłębiania wiedzy w jej obszarze. Sprawdź poświęcone zagadnieniu kompetencji kluczowych wideoszkolenia Edumaster, by zyskać ogromną dawkę informacji i przydatnych wskazówek!