Unia Europejska
Wszystkie szkolenia -50%

Jak stworzyć przyjazne dla ucznia z SPE środowisko w szkole?

Przepisy prawa oświatowego w obszarze edukacji włączającej zobowiązują nauczycieli do zapewnienia każdemu uczniowi z SPE optymalnie dostosowanych do jego potrzeb warunków w placówce oświatowej. Jakie działania należy podjąć w tym celu?

Edukacja włączająca a uczniowie z SPE

Uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi przejawiają różnorodne potrzeby - różnią się między sobą zarówno pod względem indywidualnych predyspozycji, stanu zdrowia, jak i możliwości intelektualnych. Do grupy uczniów ze SPE zaliczają się m.in.:

  • uczniowie z niepełnosprawnością,

  • uczniowie niedostosowani społecznie i zagrożeni niedostosowaniem społecznym,

  • uczniowie ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się,

  • uczniowie z zaburzeniami sprawności językowych,

  • uczniowie w sytuacjach kryzysowych lub traumatycznych,

  • uczniowie ze szczególnymi uzdolnieniami,

  • uczniowie przewlekle chorzy,

  • uczniowie z ograniczeniami środowiskowymi (imigranci, dzieci z rodzin o niekorzystnej sytuacji bytowej lub/i niewydolnych wychowawczo).

Tak szeroki zakres specjalnych potrzeb edukacyjnych wiąże się z wdrażanymi obecnie w krajach członkowskich Unii Europejskiej założeniami edukacji inkluzywnej (włączającej), ukierunkowanej na wyrównywanie szans edukacyjnych wszystkich uczniów oraz zapewnienie każdemu z nich należytego wsparcia rozwoju fizycznego, emocjonalnego, społecznego, intelektualnego i duchowego.

Zadania nauczycieli w obszarze edukacji włączającej

Przepisy prawa oświatowego w zakresie edukacji włączającej zobowiązują nauczycieli do realizacji następujących zadań:

  • rozpoznanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów

  • rozpoznanie mocnych stron, predyspozycji, zainteresowań i uzdolnień uczniów

  • rozpoznanie przyczyn niepowodzeń edukacyjnych lub trudności w funkcjonowaniu uczniów, w tym barier i ograniczeń utrudniających funkcjonowanie uczniów i ich uczestnictwo w życiu przedszkola, szkoły lub placówki

  • podejmowanie działań sprzyjających rozwojowi kompetencji oraz potencjału uczniów w celu podnoszenia efektywności uczenia się i poprawy ich funkcjonowania, np. poprzez organizację kształcenia specjalnego, pomocy psychologiczno-pedagogicznej, zajęć rozwijających umiejętności uczenia się

  • zindywidualizowanie form organizacji kształcenia (nauczanie indywidualne, zindywidualizowana ścieżka kształcenia, zajęcia indywidualne lub w grupie do 5 uczniów)

  • zindywidualizowanie form wsparcia pozaszkolnego (zajęcia rewalidacyjne, zajęcia z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej)

W celu realizacji powyższych założeń stosuje się szereg środków, dobieranych dla każdego ucznia indywidualnie w oparciu o informacje zawarte w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego oraz wywiadach z rodzicami i specjalistami prowadzącymi terapię dziecka.

Jednym z najważniejszych zadań w tym obszarze jest zapewnienie każdemu uczniowi optymalnych warunków codziennej nauki w szkole.

Dostosowanie warunków zewnętrznych do specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów

Zgodnie z założeniami edukacji włączającej warunki w sali lekcyjnej należy organizować tak, by żaden z uczniów nie znalazł się w sytuacji wykluczenia: wszyscy członkowie zespołu klasowego powinni mieć możliwość aktywnego uczestnictwa w zajęciach i życiu szkolnej społeczności. 

Zapewnienie uczniom tej możliwości jest obowiązkiem nauczyciela, który decyduje o przydziale konkretnych miejsc w ławkach, wybiera narzędzia i techniki edukacyjne, dba o warunki akustyczne itd. Sytuacja każdego ucznia z SPE powinna być indywidualnie rozpatrzona, a zastosowane środki optymalnie dostosowane do potrzeb danej osoby. 

Przykładowo - uczniowie niedosłyszący i z zaburzeniami widzenia powinni siedzieć w pierwszych rzędach ławek, by możliwie jak najwyraźniej słyszeć nauczyciela/widzieć tekst na tablicy. Uczniowi z ADHD może być trudno powstrzymać się od ciągłego zerkania przez okno - aby ułatwić mu koncentrację, warto więc posadzić go w oddalonym od okien miejscu, Jeśli w klasie jest uczeń o ograniczonej sprawności ruchowej, trzeba zadbać o wystarczającą mu przestrzeń do swobodnego poruszania się (łatwo dostępne miejsce,, szerokie odstępy między ławkami itd.)

Zasady komunikacji z uczniami z SPE

Podobną strategię należy przyjąć komunikując się z uczniami - zwracając się indywidualnie do ucznia z SPE należy dostosować formę komunikatu do jego potrzeb. Wśród istotnych w tym obszarze czynników znajdują się m.in.:

  • ton i natężenie głosu - do ucznia z niepełnosprawnością słuchową czasem trzeba mówić głośniej, natomiast w rozmowie z uczniem ze spektrum autyzmu z nadwrażliwością na dźwięki należy obniżyć ton;

  • pozycja i kontakt dotykowy - nawiązując kontakt z uczniem niewidomym delikatnie dotykamy jego ramienia, aby zasygnalizować naszą obecność; rozmawiając z uczniami o nadwrażliwości dotykowej należy z kolei unikać bezpośredniego kontaktu i zachowywać komfortowy dla nich dystans.

Aktywność na zajęciach

Indywidualizacji podlegają też formy, metody i narzędzia pracy z uczniami, dostosowywane i na bieżąco modyfikowane w zależności od aktualnych potrzeb uczestników zajęć. Wśród stosowanych w tym celu zabiegów znajdują się m.in.

  • precyzyjne formułowanie wypowiedzi i poleceń - bezpośrednie zwroty do danych osób, odwoływanie się do konkretu, kilkakrotne powtarzanie komunikatów, naprowadzanie pytaniami pomocniczymi na odpowiedź

  • zapewnienie uczniowi potrzebnej ilości czasu na rozwiązanie zadania, ukończenie sprawdzianu, udzielenie odpowiedzi podczas odpytywania

  • dzielenie przerabianego materiału na mniejsze partie, przerwy śródlekcyjne, zmienne formy aktywności (np. naprzemienne stosowanie metod podających i aktywizujących)

  • stosowanie różnorodnych narzędzi dydaktycznych i technologicznych w ilości i formie dostosowanych do potrzeb ucznia

  • jeśli zachodzi taka potrzeba - rozpoznanie potrzeb ucznia w zakresie dodatkowych zajęć specjalistycznych i rekomendacja odpowiednich działań

Wideoszkolenia Edumaster - edukacja włączająca

Więcej informacji na temat organizacji warunków nauki uczniów z SPE oraz praktyczne wskazówki poparte doświadczeniami specjalistów z wieloletnim stażem pracy znajdziesz w naszych wideoszkoleniach:

Indywidualizacja nauczania

Dzieci z SPE

ED
Edumaster
07.04.2023