Integracja sensoryczna - co jako nauczyciel powinieneś o niej wiedzieć?

Czym jest integracja sensoryczna?

Integracja sensoryczna jest procesem, podczas którego dochodzi do odbierania wrażeń płynących zarówno z ciała, jak i środowiska. To dzięki niemu możliwe staje się rozpoznawanie, segregowanie, interpretowanie, a także integrowanie bodźców: zarówno ze sobą nawzajem, jak i wcześniejszymi doświadczeniami, w celu wywołania odpowiedniej reakcji ruchowej.

Ważne! Integracja sensoryczna to proces trwający wiele lat — jej początek przypada na pierwsze miesiące życia płodowego, a najintensywniejszy etap ma miejsce w wieku przedszkolnym.

Systemy sensoryczne - klucz do właściwej percepcji świata

Aby ludzki mózg miał możliwość czerpania informacji o otaczającej go rzeczywistości, musi odbierać określone wrażenia z pomocą wyspecjalizowanych systemów sensorycznych. To dzięki nim możemy percypować świat w odpowiedni sposób i na tej podstawie budować reakcje adekwatne do docierających do nas bodźców. Właściwa percepcja rzeczywistości jest możliwa tylko wtedy, gdy mózg potrafi opracowywać informacje pochodzące ze wszystkich zmysłów jednocześnie.

Wyróżniamy następujące systemy sensoryczne:

• System wzrokowy — najbardziej rozwinięty zmysł człowieka, którego narządem jest oko odbierające sygnały wzrokowe.

• System dotykowy — dotyk stanowi główne źródło bodźców, wpływających bezpośrednio na rozwój i funkcjonowanie mózgu. Stanowi jedno z głównych źródeł wrażeń, które modelują pracę ośrodkowego układu nerwowego w integracji sensorycznej. Dwa główne komponenty tego systemu to:

  • system obronny — właściwa reakcja na potencjalnie zagrażający bodziec,

  • system różnicujący — identyfikacja dotykanych obiektów.

• System słuchowy — słuch rozwija się systematycznie, jeszcze przed urodzeniem. Dziecko w łonie matki potrafi rozróżniać i zapamiętywać dźwięki. System słuchowy rozwija się dzięki narządowi, który odbiera informacje przez fale dźwiękowe i drgania powietrza.

• System węchowy — system ten wyróżnia się niezwykłą czułością, czego dowodem jest fakt, iż człowiek potrafi rozpoznać nawet 17 tysięcy różnych zapachów (!), a pierwsze wrażenia węchowe są odbierane przez dziecko już w trzecim trymestrze ciąży. Wrażliwość węchową rozwijamy przez całe życie.

• System smakowy — na języku i podniebieniu miękkim znajdują się komórki smakowe, które pozwalają nam na odczuwanie całego szeregu głównych związków i bodźców chemicznych, łącznie z intensywnością smaku. Czucie to jest wynikiem integracji sensorycznej.

• System przedsionkowy — jeden z najbardziej precyzyjnych systemów, informujący mózg o ruchu liniowym (góra-dół, przód-tył), ruchu obrotowym i wibracji. To dzięki niemu rozróżniamy strony lewą i prawą oraz aktualne położenie ciała.

• System propriocepcji (czucie głębokie) — bazuje na receptorach znajdujących się w skórze głębokiej, stawach, mięśniach, ścięgnach, tkance łącznej i więzadłach — z których odbiera informacje. Pełni ważną rolę w sprawnym poruszaniu się, wpływa na prawidłową koordynację ruchów i funkcji motorycznych.

Objawy zaburzeń SI - jakie musisz znać?

Jeśli w rejestracji i przetwarzaniu bodźców pochodzących z różnych systemów sensorycznych - również w połączeniu tych informacjami z innymi układami - pojawiają się nieprawidłowości, dochodzi do zaburzeń integracji sensorycznej. Do zaburzeń tych należą m.in.:

• nadwrażliwość/podwrażliwość,

• poszukiwanie sensoryczne,

• nadreaktywność/podreaktywność.

Dla każdej grupy wymienionych wyżej zaburzeń można wyróżnić specyficzne objawy. Poniżej wymieniamy kilka zaburzeń ogólnych, charakterystycznych u dzieci w wieku 5-10 lat, które mogą świadczyć o tym, że bodźce zmysłowe są przetwarzane nieprawidłowo:

• nadmierna drażliwość,

• problemy z koncentracją,

• kłopoty z koordynacją ruchową,

• choroba lokomocyjna,

• nadmierna męczliwość,

• brak umiejętności naśladowania ruchów,

• zaburzenia rozwoju językowego.

Metody pracy z dziećmi z zaburzeniami SI

Podczas pracy z dziećmi z zaburzeniami SI kluczowe jest miejsce terapii oraz specjalistyczny sprzęt. Kolory w sali do terapii powinny być naturalne, a podłoże miękkie. Należy dbać o to, by zadania były dla dziecka interesujące i sprawiały mu przyjemność. Wszystko po to, aby spełniać główne zadanie terapii, jakim jest dostarczanie kontrolowanej ilości bodźców sensorycznych.

Podczas pracy z dzieckiem z zaburzeniami SI pamiętaj, aby używać gestów i bodźców czuciowych łącznie z komunikatami słownymi. Nigdy nie wymagaj kilku powtórzeń pod rząd jednego zadania i nie stymuluj więcej niż dwóch układów zmysłowych jednocześnie. Język komunikacji powinien być zwięzły i prosty. Staraj się też uwzględniać zainteresowania dziecka i jego mocne strony, dopasowując do nich dynamiczny zestaw ćwiczeń. Jeśli zauważysz, że dziecko ma swoje ulubione ćwiczenie, zaproponuj je jako nagrodę za rzetelne wykonywanie innych zadań.

Ważne! Nie ma uniwersalnego zestawu ćwiczeń korzystnych dla dziecka — kluczem do sukcesu terapeutycznego jest indywidualne podejście.

Integracja sensoryczna - wideoszkolenia Edumaster

Aby dowiedzieć się więcej na temat diagnostyki i terapii SI, zapoznaj się z naszymi wideoszkoleniami:

Integracja sensoryczna - metody diagnostyczne i ćwiczenia praktyczne

Zaburzenia integracji sensorycznej u uczniów ze spektrum autyzmu