Sygnaliści w szkole – co warto wiedzieć?

Kim jest sygnalista i jaką pełni rolę w szkole?

Sygnalista to osoba, która zgłasza zauważone naruszenia lub nieprawidłowości, jakie mają miejsce w instytucji, na przykład w szkole. Może to być nauczyciel, pracownik administracyjny, a nawet uczeń lub rodzic. Celem działania sygnalisty jest ochrona dobra publicznego – w tym przypadku środowiska edukacyjnego – przez ujawnienie działań, które mogłyby szkodzić placówce lub osobom w niej przebywającym.

W praktyce, sygnalista działa z intencją poprawy funkcjonowania instytucji poprzez ujawnienie informacji o nieprawidłowościach. Jego zgłoszenie nie jest skierowane przeciwko osobom, lecz przeciwko niewłaściwym praktykom. Dzięki temu szkoła może działać bardziej przejrzyście, bezpiecznie i zgodnie z prawem.

Jakie naruszenia powinien zgłaszać sygnalista?

Zgłoszone powinny być wszelkie działania, które naruszają przepisy prawa lub zasady etyczne, narażając tym samym uczniów i pracowników szkoły oraz samą instytucję na ich negatywne konsekwencje. Do najczęściej zgłaszanych nieprawidłowości należą:

• Dyskryminacja i mobbing – przypadki niesprawiedliwego traktowania, wykluczania lub poniżania uczniów bądź pracowników

• Nieprawidłowości finansowe – niewłaściwe zarządzanie budżetem, nieuczciwe rozliczanie funduszy, w tym korupcja lub defraudacja

• Zagrożenia bezpieczeństwa – sytuacje, które mogą zagrażać zdrowiu lub życiu uczniów, np. brak zachowania zasad BHP

• Nieetyczne zachowanie – np. nieodpowiednie postępowanie nauczycieli względem uczniów

• Inne działania niezgodne z prawem – przypadki łamania przepisów prawa pracy, ochrony danych osobowych, ochrony środowiska itd.

Zgłoszenia dokonywane przez sygnalistów pomagają zapobiegać eskalacji tych problemów, dając władzom placówki oświatowej szansę na ich naprawienie i poprawę standardów działania.

Czym są działania odwetowe i jak chroniony jest sygnalista?

Działania odwetowe to wszelkie formy represji lub utrudniania życia sygnaliście w odpowiedzi na jego zgłoszenie. Do działań tych mogą należeć m.in.:

• zwolnienie z pracy lub przeniesienie na gorsze stanowisko,

• izolowanie pracownika w miejscu pracy, 

• uniemożliwianie mu awansu,

• mobbing lub zastraszanie,

• obciążenie dodatkowymi obowiązkami.

Zarówno krajowe, jak i unijne prawo zapewnia ochronę sygnalistów przed takimi działaniami, dbając o zagwarantowanie im bezpieczeństwa i anonimowości. Polska ustawa o ochronie sygnalistów nakłada na instytucje, w tym szkoły, obowiązek wdrażania działań zapobiegających odwetowi. Działania te obejmują m.in. ustanowienie procedur zgłaszania oraz politykę anonimowości, dzięki czemu sygnalista może czuć się bezpiecznie.

Ważne: prawny obowiązek ochrony sygnalistów nie obejmuje każdej placówki oświatowej. Omawiane zagadnienie dotyczy szkół publicznych i niepublicznych, zatrudniających co najmniej 50 osób według stanu na dzień 1 stycznia i 1 lipca danego roku, z uwzględnieniem pracowników etatowych oraz współpracowników, np. na umowach cywilnoprawnych. Wyjątkiem są szkoły i placówki prowadzone przez gminy lub powiaty liczące mniej niż 10 tys. mieszkańców.

Procedura postępowania po otrzymaniu zgłoszenia od sygnalisty

Po otrzymaniu zgłoszenia od sygnalisty szkoła jest zobowiązana do wdrożenia specjalnej procedury. Proces ten obejmuje kilka kluczowych kroków:

• Analiza zgłoszenia – zgłoszenie zostaje zweryfikowane pod kątem jego zasadności, a instytucja określa, czy wymagane są działania naprawcze.

• Ocena ryzyka – ustalane są potencjalne zagrożenia, jakie wynikają z danej sytuacji dla uczniów, pracowników lub ogólnej działalności szkoły.

• Podjęcie działań naprawczych – jeśli zgłoszenie zostanie uznane za zasadne, szkoła ma obowiązek podjęcia konkretnych działań mające na celu wyeliminowanie problemu. Działaniami tymi mogą być m.in. szkolenia, zmiany organizacyjne czy nałożenie kar na osoby odpowiedzialne za nieprawidłowości.

• Zachowanie poufności – dane sygnalisty są chronione, aby uniknąć działań odwetowych. Szkoła ma obowiązek bezwzględnego utajnienia tożsamości osoby zgłaszającej.

• Informacja zwrotna – zgodnie z zasadą transparentności sygnalista powinien otrzymać pełną informację na temat statusu zgłoszenia i podjętych działań.

Dlaczego rola sygnalisty w środowisku szkolnym jest tak ważna?

Sygnalista przyczynia się do utrzymania wysokich standardów etycznych i prawnych w szkole, wspierając atmosferę zaufania, bezpieczeństwa i uczciwości. Wprowadzenie formalnych kanałów zgłaszania i ochrony sygnalistów sprawia, że szkoły mogą skuteczniej wykrywać i reagować na nieprawidłowości, co przekłada się na wzrost komfortu oraz bezpieczeństwa uczniów i pracowników szkoły. Dzięki działalności sygnalistów szkoły mogą nie tylko lepiej zapobiegać potencjalnym kryzysom, ale też budować bardziej otwarte i odpowiedzialne środowisko edukacyjne.

Wideoszkolenia Edumaster - sygnaliści w szkole

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na temat procedur dotyczących sygnalistów w szkole, sprawdź wideoszkolenie Magdaleny Mazur poświęcone temu zagadnieniu. Zapraszamy do skorzystania z naszej bazy wiedzy!