Pozytywna dyscyplina w przedszkolu

Czym tak naprawdę jest dyscyplina?

Powtarzając za Słownikiem Języka Polskiego: dyscyplina to zasady regulujące sposób zachowania i postępowania w określonym środowisku czy grupie, uczenie się akceptowanych społecznie zachowań. Nietrudno domyślić się, że zagadnienie to dotyczy szczególnie wieku dziecięcego, a dyscyplina jest nieodłącznie związana z wychowaniem – zarówno przez rodziców, jak i nauczycieli. Słowo to ma dla wielu z nas surowy wydźwięk, kojarzy się z zakazami i nakazami, „zimnym chowem”.

Mówiąc więc o dyscyplinie w przedszkolu, nasuwa się pytanie – jak pogodzić ją z zapewnieniem dzieciom warunków do prawidłowego rozwoju emocjonalnego i społecznego? Czy wydawanie poleceń i zakazywanie pewnych zachowań nie stoi w sprzeczności z nauką samodzielnego funkcjonowania i wyrażania siebie? Absolutnie nie – celem dyscyplinowania nie jest bowiem zmuszanie dziecka do postępowania wbrew własnej woli ani wymierzanie kar, ale nauka bezpiecznego i harmonijnego funkcjonowania w społeczeństwie.

Dyscyplina jest szczególnie ważna w przypadku dzieci w wieku przedszkolnym, które nie mają jeszcze świadomości wielu zagrożeń ani konsekwencji podejmowanych przez nich ryzykownych zachowań. Z punktu widzenia kilkulatka brak jakichkolwiek zasad czy wskazówek jest sytuacją trudniejszą, niż kierowanie przez dorosłego – dzieci odczuwają potrzebę dyscypliny, a postępowanie według jasnych zasad, w stałym trybie dnia i pod opieką zaufanej osoby buduje u niego poczucie bezpieczeństwa.

Kryteria pozytywnej dyscypliny

• Wzbudza w członkach grupy poczucie wspólnoty i przynależności, pozwala poczuć każdej osobie, że jej obecność jest ważna;

• cechuje się stanowczością, ale i uprzejmością i szacunkiem wobec każdej osoby;

• zasady wprowadzane poprzez dyscyplinowanie uwzględniają myśli i emocje dziecka, to, czego się uczy i jakie podejmuje decyzje;

• wpaja wartości takie, jak wzajemny szacunek, współpraca, dążenie do rozwiązywania problemów, gotowość do działania na rzecz danej grupy społecznej;

• zachęca do odkrywania własnych zdolności, konstruktywnego używania mocnych stron i autonomii osobistej.

Narzędzia i techniki pozytywnej dyscypliny

• Ucz dziecko tego, co może robić, a nie tego, czego nie może robić

Komunikaty oparte na zakazach często budzą odruchowy sprzeciw i chęć buntu, a co więcej, nie są wystarczająco dokładne – znacznie lepiej sprawdza się konkretna wskazówka dotycząca prawidłowego zachowania w danej sytuacji. Ujmując rzecz najkrócej – mówimy „zrób tak” zamiast „nie rób tak”: przykładowo, zamiast polecenia „nie biegaj” lepiej powiedzieć „idź spokojnie”, zamiast „nie szarp tego” – „wyjmij to delikatnie”.

• Zachęta czy pochwała?

Wydawać by się mogło, że pochwały trafnie wpisują się w ramy pozytywnej dyscypliny – i oczywiście za sukcesy warto chwalić, ale i zachęcać do dalszej pracy i rozwoju mocnych stron. Opieranie ewaluacji wyników na pochwałach może sprawić, że dziecko zacznie uzależniać poczucie swojej wartości i poziom motywacji od wyrazów aprobaty z zewnątrz. Zachęty skłaniają je do samooceny, pozwalają na dostrzeżenie własnego wkładu w odniesiony sukces, a w efekcie na budowę poczucia sprawczości. Przykładowo – stwierdzenie „Jesteś bardzo uczynny” jest pochwałą, zaś „Dziękuję, że mi pomogłeś” zachęca do ponownego udzielenia pomocy przy kolejnych okazjach.

• Zasada ograniczonego wyboru

Zasada ta jest alternatywą wobec sztywnego systemu zakazów i nakazów – wśród założeń pozytywnej dyscypliny znajduje się ograniczony wybór, który pozostawia dziecku przestrzeń do podjęcia samodzielnej decyzji, a jednocześnie nie narusza granic innych osób. Przedstawienie dziecku kilku precyzyjnych wariantów do wyboru jest dla niego także ułatwieniem w podjęciu decyzji, zwłaszcza gdy możliwości jest dużo: odpowiedź na pytanie „co chcesz przeczytać?” prawdopodobnie sprawi mu większy problem, niż dylemat „wolisz przeczytać Pucia, czy Jano i Wito?”

• Obowiązki w grupie przedszkolnej

Poprzez realizację powierzonych im obowiązków dzieci uczą się nowych rzeczy, rozwijają zainteresowania społeczne, czują się kompetentne i potrzebne w grupie. Listę niezbędnych do wykonywania prac można sporządzić wspólnie w toku grupowej burzy mózgów, a następnie wyznaczyć wśród dzieci dyżury (np. na podstawie alfabetycznej listy członków grupy) i nadzorować realizację przygotowanego harmonogramu obowiązków. Przydatnym akcesorium w tym zakresie będą wszelkiego typu tablice ścienne, na których możecie zaznaczać aktualnych dyżurnych lub kolejno skreślać wypełnione obowiązki.

Pozytywna dyscyplina w wideoszkoleniach Edumaster

Więcej informacji na temat założeń pozytywnej dyscypliny – zarówno z punktu widzenia nauczycieli, jak i rodziców – oraz wiele ciekawych narzędzi i technik dyscyplinujących poznasz dzięki wideoszkoleniu Beaty Jaworskiej:

Pozytywna dyscyplina w przedszkolu – sprawdzone pomysły na to, jak zapanować nad grupą

Serdecznie zapraszamy!