Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu wśród nauczycieli?

Dlaczego nauczyciele wypalają się zawodowo?

Zawód nauczyciela, jak wszystkie zawody pomocowe, obciążony jest dużymi wymaganiami z zewnątrz. Osoby korzystające z pracy nauczycieli spodziewają się po nich stałej gotowości do pomocy, współpracy, wyrozumiałego traktowania. Oznaki zmęczenia, zmniejszonego zaangażowania czy działania niezgodne z oczekiwaniami - nawet, jeśli słuszne - przyjmowane są z niezadowoleniem, okazywanym często w nieprzyjemny dla pedagoga sposób. 

Sytuacja ta pogłębia się wraz z wzrostem oczekiwań wobec nauczycieli: w powszechnej opinii mają oni obowiązek nie tylko przekazywać wiedzę, ale i uczestniczyć w wychowaniu uczniów, co składa na ich barki odpowiedzialność za stan psychiczny i zachowanie młodych ludzi. 

Nauczyciele muszą więc sprostać dużym wymaganiom, odpowiadając zarówno przed swoimi przełożonymi, jak i rodzicami uczniów - ale dysponując przy tym ograniczonymi środkami. Dochodzi do tego duża ilość obowiązków - obok samego prowadzenia lekcji należy znaleźć czas na zajęcia administracyjne, przygotowanie do zajęć i samokształcenie - oraz niski prestiż społeczny i często niesatysfakcjonujące wynagrodzenie; w efekcie staje się oczywiste, że zawód nauczyciela obarczony jest ogromnym ryzykiem wypalenia zawodowego.

Wypalenie zawodowe - objawy

Przez wypalenie zawodowe rozumiemy trwałą utratę motywacji do wykonywania pracy, znaczne obniżenie jej efektywności oraz satysfakcji z uprawianego zawodu, przejawiające się w stanie wyczerpania fizycznego i psychicznego. Do najczęściej występujących objawów wypalenia należą:

• psychosomatyczne objawy wyczerpania na tle emocjonalnym: przewlekłe zmęczenie, bóle głowy, bezsenność, niepokój, drażliwość

• depersonalizacja kontaktów społecznych: brak zaangażowania w pracę z uczniami, unikanie i/lub lekceważenie problemów uczniów

• spadek motywacji do pracy, poczucie bezradności, niska samoocena, poczucie krzywdy lub poczucie winy za niewystarczające wywiązywanie się z obowiązków przy jednoczesnym “paraliżu” - niezdolności do efektywnego działania

Jak zapobiegać wypaleniu zawodowemu nauczyciela?

Bez względu na to, czy zmagasz się z wypaleniem zawodowym, czy aktualnie nie widzisz u siebie opisanych symptomów - świadomość problemu i aktywne działanie na rzecz jego przeciwdziałania lub zmniejszenia są koniecznością w Twoim zawodzie. Troska o dobrostan psychofizyczny i utrzymanie wysokiego poziomu motywacji do pracy są niezbędne do tego, by efektywnie pełnić swoją funkcję i czerpać satysfakcję ze swoich działań. Co możesz zrobić, by uniknąć wypalenia zawodowego?

Dobra organizacja czasu

Przytłoczenie obowiązkami i brak równowagi między pracą a życiem prywatnym wydatnie przyczynia się do wypalenia zawodowego. Jeśli masz z tym problem, wypróbuj różnorodne techniki organizacji czasu i planowania kolejnych dni - w ten sposób ułatwisz sobie skupienie na poszczególnych czynnościach i w efekcie realizację ich z lepszym efektem.

W organizacji czasu i produktywności pomoże Ci także korzystanie z oferty Edumaster. Bogaty asortyment materiałów dydaktycznych przyspieszy i usprawni planowanie ciekawych, angażujących zajęć. Wideoszkolenia nagrane w formie prezentacji możesz odtwarzać w dowolnym miejscu i czasie, dzięki czemu łatwiej wygospodarujesz czas na naukę i podnoszenie kwalifikacji.

Granica między życiem prywatnym i zawodowym

We wspomnianym planie dnia warto umieścić także czas na relaks - i bezwzględnie tego przestrzegać, bo równowaga między życiem zawodowym i prywatnym jest kluczowa dla uniknięcia wypalenia. Własne zainteresowania odmienne od nauczanego przedmiotu, kontakt z rodziną, przyjaciółmi, znajomymi spoza środowiska zawodowego - wszystko to pomaga oderwać się myślami od obowiązków, odpocząć psychicznie, a także uniezależnić samoocenę od wyników osiąganych w pracy.

Rozwój inteligencji emocjonalnej

Optymalne zarządzanie własnymi emocjami to niezbędna umiejętność w pracy nauczyciela, wymagającej częstych interwencji w trudnych sytuacjach oraz mentalnego wsparcia młodych ludzi, zmagających się z właściwymi dla swojego wieku problemami. W pracy z uczniami należy unikać więc zarówno nadmiernego zaangażowania, jak i całkowitej obojętności; zdrowy dystans i obiektywna obserwacja wydarzeń pozwalają zapobiec nadmiernemu ciężarowi emocjonalnemu. Jeśli zauważasz u siebie głębiej zakorzenione problemy w tym obszarze, nie wahaj się zwrócić o pomoc do specjalisty.

Pozytywna atmosfera w pracy

Wzajemny szacunek i sympatia członków kadry pedagogicznej zdecydowanie pomagają w walce z wypaleniem zawodowym. Do poprawy atmosfery w pokoju nauczycielskim może przyczynić się każdy pracownik szkoły. Największe pole działania ma tu oczywiście dyrektor placówki, w którego gestii leżą inicjatywy służące zarówno rozwojowi zawodowemu i wsparciu mentalnemu nauczycieli, jak i integracji zespołu. Ogromne znaczenie mają także drobne, codzienne gesty: wzajemna pomoc, uprzejme zachowanie czy zwykły uśmiech dodają pozytywnej energii i motywacji do pełnienia codziennych obowiązków.

Więcej informacji i praktycznych wskazówek dotyczących tematu wypalenia zawodowego u nauczycieli znajdziesz w wideoszkoleniu Edumaster: Higiena psychiczna nauczyciela