Inteligencja emocjonalna w szkole

Czym jest inteligencja emocjonalna?

Poprzez inteligencję emocjonalną rozumiemy zdolność człowieka do zauważania i identyfikacji stanów emocjonalnych innych osób oraz siebie samego, a także umiejętność zarządzania własnymi emocjami oraz właściwej reakcji na stany emocjonalne innych. Kompetencje mieszczące się w ramach omawianego pojęcia można podzielić na następujące grupy:

• kompetencje psychologiczne - dotyczące samego siebie: samoświadomość, poczucie własnej wartości, samokontrola i samoregulacja emocji

• kompetencje społeczne - dotyczące relacji z innymi ludźmi: empatia, asertywność, umiejętność perswazji, zdolności przywódcze oraz do współpracy w grupie

• kompetencje prakseologiczne - dotyczące nastawienia do działania i realizacji zadań: motywacja wewnętrzna, zdolność do adaptacji, samodyscyplina

Inteligencja emocjonalna u uczniów

Wystarczy prześledzić wymienione wyżej kompetencje, by zauważyć, że rozwinięta inteligencja emocjonalna ma duży wpływ zarówno na funkcjonowanie ucznia w szkolnej społeczności, jak i wyniki w nauce. 

Wysoki poziom motywacji do nauki, samodyscyplina, pewność siebie i wiara we własne siły torują uczniowi drogę do osiągnięcia założonych celów, natomiast rozwinięte kompetencje społeczne przyczyniają się do nawiązywania i utrzymywania wartościowych relacji z kolegami i nauczycielami. Analogicznie - niski poziom inteligencji emocjonalnej przekłada się na problemy w nauce, słabą komunikację z innymi, występowanie zachowań agresywnych czy aktów przemocy.

Rola szkoły w rozwoju inteligencji emocjonalnej u dzieci i młodzieży

Wśród obiegowych przekonań na temat inteligencji emocjonalnej można spotkać poglądy, według których posiadanie mieszczących się w jej ramach kompetencji miałoby być wrodzone lub ukształtowane wyłącznie na skutek wychowania w domu. Żaden z nich nie jest zgodny z prawdą: inteligencję emocjonalną można i powinno się rozwijać świadomie, na drodze sukcesywnej pracy z dzieckiem, a większość początkowych deficytów w tym obszarze da się wynieść na znacznie wyższy poziom poprzez podjęcie odpowiednich działań w tych kierunku.

Postawa rodziców odgrywa tu oczywiście kluczową rolę. Pamiętajmy jednak, że dotyczy to zarówno rodzin prawidłowo funkcjonujących, jak i dysfunkcyjnych; w wielu przypadkach wsparcie rozwoju inteligencji emocjonalnej w szkole jest konieczne do wyrównania deficytów wychowawczych z domu rodzinnego. Co więcej - szkoła jest miejscem, w którym społeczność ma zupełnie inny charakter, niż wśród najbliższych; nawiązujemy innego rodzaju relacje, podejmujemy inne obowiązki, uczymy się nowych rzeczy, dlatego rozwój inteligencji emocjonalnej przebiega tu na innej płaszczyźnie, niezależnie od sytuacji rodzinnej danego ucznia.

Jak wspierać rozwój inteligencji emocjonalnej u uczniów?

W ramach inteligencji emocjonalnej mieszczą się różnorodne kompetencje, dlatego i ich kształtowanie przebiega na różne sposoby. Nauczyciel może proponować i prowadzić w tym celu różnorodne ćwiczenia, projekty, gry edukacyjne; znaczenie ma także ogólna postawa pedagoga, sposób komunikacji z uczniami, zwracanie uwagi na istotne w tym obszarze elementy.

Niezależnie od stosowanych technik pracy i charakteru prowadzonych zajęć, warto tu pamiętać o kilku uniwersalnych zasadach, które prezentujemy poniżej:

• buduj u uczniów wysoką samoocenę - podkreślaj ich indywidualne mocne strony, nie stroń od pochwał za sukcesy i postępy bez względu na ich wymiar

• zachowaj właściwą perspektywę wobec porażek - w informacji zwrotnej unikaj wartościujących stwierdzeń, pomagaj uczniom wyciągać wnioski z niepowodzeń i traktować je jako informację zwrotną na temat obszarów, nad którymi warto pracować

• pokazuj uczniom, jak rozmawiać o emocjach - zachęcaj do wyrażania uczuć, wprowadzaj na zajęciach jak najwięcej określeń opisujących emocje (np. za pomocą kart pracy, gier edukacyjnych)

• okazuj empatię wobec uczniów i zachęcaj ich do wykazywania się empatią wobec innych poprzez uważne słuchanie oraz próby zrozumienia uczuć drugiej osoby

Wideoszkolenia Edumaster - inteligencja emocjonalna

Inteligencja emocjonalna w praktyce nauczyciela/wychowawcy

Zabawy rozwijające kompetencje emocjonalne i społeczne przedszkolaków