Unia Europejska
Nowe darmowe webinary

Edukacja seksualna w szkole - dlaczego jest ważna i jak prowadzić zajęcia?

Seksualność jest integralną częścią życia każdego z nas, dlatego edukacja w tym zakresie jest niezwykle istotna. Przedmiot ten w polskim systemie oświaty budzi jednak kontrowersje, a realizujący go nauczyciele stoją przed nie lada wyzwaniem ze względu na delikatną materię tematu. Jakimi zasadami warto kierować się podczas zajęć edukacji seksualnej?

Dlaczego edukacja seksualna jest tak ważna?

Tematu seksualności nie da się uniknąć: aspekt ten oddziałuje na nasze funkcjonowanie pod względem fizycznym, emocjonalnym, społecznym i duchowym, bez względu na wiek czy aktualną sytuację bytową. Brak dostatecznej wiedzy w tym temacie może okazać się - i wciąż zbyt często okazuje się - opłakany w skutkach. Nieświadomość lub błędne przekonania w tym obszarze mogą nieść za sobą poważne konsekwencje, w tym:

  • brak umiejętności budowy trwałych relacji międzyludzkich

  • zaburzenia rozwoju osobowości

  • wypaczenie obrazu seksualności poprzez szkodliwe treści pornograficzne

  • ryzykowne kontakty seksualne i wynikające z nich choroby przenoszone drogą płciową

  • kontakty seksualne bez świadomej zgody, grooming

  • nieplanowana ciąża

  • akty przemocy na tle seksualnym

Zadaniem szkoły jest przeciwdziałanie powyższym zagrożeniom poprzez odpowiedzialną, opartą na merytorycznych źródłach naukowych edukację. Wiedza na temat funkcjonowania ludzkiego ciała, autonomii jednostki w sferze seksualnej, niebezpieczeństw dotyczących sfery seksualności oraz sposobów ich zapobiegania jest szczególnie istotna w przypadku młodych ludzi, którzy wchodzą w dorosłe życie, odkrywają własną tożsamość i mierzą się z zachodzącymi w okresie dojrzewania zmianami. Edukacja seksualna wzmacnia ich świadomość i pewność siebie, uczy przestrzegania swoich i cudzych granic, odpowiedzialności za własne życie oraz odporności na niezgodne z prawdą przekazy.

Obok zapobiegania potencjalnym niebezpieczeństwom ważną funkcją edukacji seksualnej jest także pomoc uczniom w samoakceptacji, budowie pewności siebie oraz nawiązywaniu i utrzymywaniu wartościowych związków. Odpowiednio prowadzone zajęcia pomagają uczniom pozbyć się wątpliwości i obaw dotyczących swojej anatomii czy trudnych emocji, nauczyć się otwarcie wyrażać swoje uczucia, poznać realistyczny obraz relacji seksualnych w rzeczywistym świecie, a także przygotować się do kreowania tej sfery życia w satysfakcjonujący dla siebie sposób.

Wychowanie do życia w rodzinie - informacje praktyczne

Przepisy dotyczące edukacji seksualnej w placówkach oświatowych zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodologii i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego (Dz.U.  z 2014 r., poz. 395) - § 3, § 4.

Realizacja edukacji seksualnej następuje podczas zajęć przedmiotu wychowanie do życia w rodzinie (WDŻ), na który dla każdej klasy przeznaczone jest 14 godzin lekcyjnych (w tym 5 godzin zajęć prowadzonych w osobnych grupach dziewcząt i chłopców). Maksymalna liczba uczniów w jednej grupie lekcyjnej to 28 osób. Grupy mogą być formowane wewnątrz jednego oddziału lub w trybie międzyoddziałowym. 

Udział w zajęciach nie jest obowiązkowy - warunkiem rezygnacji jest dostarczenie do dyrektora placówki, do której uczęszcza uczeń, pisemnego oświadczenia o odstąpieniu od zajęć WDŻ podpisanego przez rodziców (lub samego ucznia, jeśli ukończył on 18 lat).

Podstawa programowa wychowania do życia w rodzinie obejmuje 6 bloków tematycznych:

  • rodzina

  • dojrzewanie

  • seksualność człowieka

  • życie jako fundamentalna wartość

  • płodność

  • postawy

Jak prowadzić zajęcia edukacji seksualnej w szkole?

Zagadnienia ujęte w podstawie programowej obejmują obszerny materiał, na omówienie którego w całości może zabraknąć czasu w ciągu przewidzianych 14 godzin lekcyjnych. Ostateczna forma i zawartość zajęć zależą więc w dużej mierze od nauczyciela. Zarówno podczas tworzenia scenariuszy lekcji, jak i podczas samych zajęć warto pamiętać tu o kilku uniwersalnych zasadach, które przedstawiamy poniżej.

Otwartość i współpraca

Młodzi ludzie żywo interesują się sprawami seksualności i chcą pogłębiać wiedzę na ten temat. Wielu z nich ma jednak trudności w rozmowie na ten temat z rodzicami, a poza domem rzadko znajdują możliwość konsultacji z odpowiedzialnymi, godnymi zaufania dorosłymi. 

Szkoła jako miejsce, w którym uczniowie spędzają wiele czasu i w którym nawiązują trwałe relacje z nauczycielami, może dać dzieciom i młodzieży ogromną szansę na realizację omawianej potrzeby. Podczas zajęć WDŻ warto od początku sygnalizować uczniom swoją gotowość do współpracy w tym zakresie: słuchaj uważnie wypowiedzi uczestników zajęć, wyczerpująco odpowiadaj na każde pytanie, nie bagatelizuj ich ani nie obracaj w żart.

Merytoryka bez wartościowania

Rolą nauczyciela WDŻ jest rzetelna, obiektywna prezentacja wiedzy naukowej dotyczącej ludzkiej seksualności, w oderwaniu od przesądów, stereotypów czy osobistych przekonań światopoglądowych. Posługując się przykładem - zajęcia poświęcone antykoncepcji powinny polegać na merytorycznym omówieniu działania poszczególnych środków zapobiegania ciąży, bez ich wartościowania czy odniesień do uwarunkowań kulturowych.

Atmosfera bezpieczeństwa i inkluzywności

Omawiając tematy ujęte w podstawie programowej WDŻ nie sposób uniknąć kontekstów kulturowych, światopoglądowych, związków z tradycją danego społeczeństwa. Zachowanie obiektywnego spojrzenia i koncentracja na informacjach merytorycznych są tu szczególnie ważne.

Narzucanie uczniom “jedynego słusznego” modelu życia może być przejawem dyskryminacji poszczególnych grup społecznych, a co więcej - nie będzie dobrze przyjęte wśród młodych ludzi uczących się samodzielności w formułowaniu własnych poglądów, do których mają zresztą pełne prawo. Narracja niewykluczająca nikogo ze względu na tożsamość płciową, uwarunkowania fizyczne czy wybory życiowe wzmacnia u uczniów poczucie bezpieczeństwa, a tym samym - zachęca do aktywnego uczestnictwa w zajęciach.

Wideoszkolenia Edumaster - edukacja seksualna

Seksualność dzieci i nastolatków ze spektrum autyzmu
Jak uczyć młodych ludzi seksualnej asertywności?

ED
Edumaster
26.06.2023