Edukacja seksualna w szkole - dlaczego jest ważna i jak prowadzić zajęcia?

Dlaczego edukacja seksualna jest tak ważna?

Tematu seksualności nie da się uniknąć: aspekt ten oddziałuje na nasze funkcjonowanie pod względem fizycznym, emocjonalnym, społecznym i duchowym, bez względu na wiek czy aktualną sytuację bytową. Brak dostatecznej wiedzy w tym temacie może okazać się - i wciąż zbyt często okazuje się - opłakany w skutkach. Nieświadomość lub błędne przekonania w tym obszarze mogą nieść za sobą poważne konsekwencje, w tym:

• brak umiejętności budowy trwałych relacji międzyludzkich

• zaburzenia rozwoju osobowości

• wypaczenie obrazu seksualności poprzez szkodliwe treści pornograficzne

• ryzykowne kontakty seksualne i wynikające z nich choroby przenoszone drogą płciową

• kontakty seksualne bez świadomej zgody, grooming

• nieplanowana ciąża

• akty przemocy na tle seksualnym

Zadaniem szkoły jest przeciwdziałanie powyższym zagrożeniom poprzez odpowiedzialną, opartą na merytorycznych źródłach naukowych edukację. Wiedza na temat funkcjonowania ludzkiego ciała, autonomii jednostki w sferze seksualnej, niebezpieczeństw dotyczących sfery seksualności oraz sposobów ich zapobiegania jest szczególnie istotna w przypadku młodych ludzi, którzy wchodzą w dorosłe życie, odkrywają własną tożsamość i mierzą się z zachodzącymi w okresie dojrzewania zmianami. Edukacja seksualna wzmacnia ich świadomość i pewność siebie, uczy przestrzegania swoich i cudzych granic, odpowiedzialności za własne życie oraz odporności na niezgodne z prawdą przekazy.

Obok zapobiegania potencjalnym niebezpieczeństwom ważną funkcją edukacji seksualnej jest także pomoc uczniom w samoakceptacji, budowie pewności siebie oraz nawiązywaniu i utrzymywaniu wartościowych związków. Odpowiednio prowadzone zajęcia pomagają uczniom pozbyć się wątpliwości i obaw dotyczących swojej anatomii czy trudnych emocji, nauczyć się otwarcie wyrażać swoje uczucia, poznać realistyczny obraz relacji seksualnych w rzeczywistym świecie, a także przygotować się do kreowania tej sfery życia w satysfakcjonujący dla siebie sposób.

Wychowanie do życia w rodzinie - informacje praktyczne

Przepisy dotyczące edukacji seksualnej w placówkach oświatowych zawarte są w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z 12 sierpnia 1999 r. w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka, zasadach świadomego i odpowiedzialnego rodzicielstwa, o wartości rodziny, życia w fazie prenatalnej oraz metodologii i środkach świadomej prokreacji zawartych w podstawie programowej kształcenia ogólnego (Dz.U.  z 2014 r., poz. 395) - § 3, § 4.

Realizacja edukacji seksualnej następuje podczas zajęć przedmiotu wychowanie do życia w rodzinie (WDŻ), na który dla każdej klasy przeznaczone jest 14 godzin lekcyjnych (w tym 5 godzin zajęć prowadzonych w osobnych grupach dziewcząt i chłopców). Maksymalna liczba uczniów w jednej grupie lekcyjnej to 28 osób. Grupy mogą być formowane wewnątrz jednego oddziału lub w trybie międzyoddziałowym. 

Udział w zajęciach nie jest obowiązkowy - warunkiem rezygnacji jest dostarczenie do dyrektora placówki, do której uczęszcza uczeń, pisemnego oświadczenia o odstąpieniu od zajęć WDŻ podpisanego przez rodziców (lub samego ucznia, jeśli ukończył on 18 lat).

Podstawa programowa wychowania do życia w rodzinie obejmuje 6 bloków tematycznych:

• rodzina

• dojrzewanie

• seksualność człowieka

• życie jako fundamentalna wartość

• płodność

• postawy

Jak prowadzić zajęcia edukacji seksualnej w szkole?

Zagadnienia ujęte w podstawie programowej obejmują obszerny materiał, na omówienie którego w całości może zabraknąć czasu w ciągu przewidzianych 14 godzin lekcyjnych. Ostateczna forma i zawartość zajęć zależą więc w dużej mierze od nauczyciela. Zarówno podczas tworzenia scenariuszy lekcji, jak i podczas samych zajęć warto pamiętać tu o kilku uniwersalnych zasadach, które przedstawiamy poniżej.

Otwartość i współpraca

Młodzi ludzie żywo interesują się sprawami seksualności i chcą pogłębiać wiedzę na ten temat. Wielu z nich ma jednak trudności w rozmowie na ten temat z rodzicami, a poza domem rzadko znajdują możliwość konsultacji z odpowiedzialnymi, godnymi zaufania dorosłymi. 

Szkoła jako miejsce, w którym uczniowie spędzają wiele czasu i w którym nawiązują trwałe relacje z nauczycielami, może dać dzieciom i młodzieży ogromną szansę na realizację omawianej potrzeby. Podczas zajęć WDŻ warto od początku sygnalizować uczniom swoją gotowość do współpracy w tym zakresie: słuchaj uważnie wypowiedzi uczestników zajęć, wyczerpująco odpowiadaj na każde pytanie, nie bagatelizuj ich ani nie obracaj w żart.

Merytoryka bez wartościowania

Rolą nauczyciela WDŻ jest rzetelna, obiektywna prezentacja wiedzy naukowej dotyczącej ludzkiej seksualności, w oderwaniu od przesądów, stereotypów czy osobistych przekonań światopoglądowych. Posługując się przykładem - zajęcia poświęcone antykoncepcji powinny polegać na merytorycznym omówieniu działania poszczególnych środków zapobiegania ciąży, bez ich wartościowania czy odniesień do uwarunkowań kulturowych.

Atmosfera bezpieczeństwa i inkluzywności

Omawiając tematy ujęte w podstawie programowej WDŻ nie sposób uniknąć kontekstów kulturowych, światopoglądowych, związków z tradycją danego społeczeństwa. Zachowanie obiektywnego spojrzenia i koncentracja na informacjach merytorycznych są tu szczególnie ważne.

Narzucanie uczniom “jedynego słusznego” modelu życia może być przejawem dyskryminacji poszczególnych grup społecznych, a co więcej - nie będzie dobrze przyjęte wśród młodych ludzi uczących się samodzielności w formułowaniu własnych poglądów, do których mają zresztą pełne prawo. Narracja niewykluczająca nikogo ze względu na tożsamość płciową, uwarunkowania fizyczne czy wybory życiowe wzmacnia u uczniów poczucie bezpieczeństwa, a tym samym - zachęca do aktywnego uczestnictwa w zajęciach.

Wideoszkolenia Edumaster - edukacja seksualna

Seksualność dzieci i nastolatków ze spektrum autyzmu
Jak uczyć młodych ludzi seksualnej asertywności?