Poznaj bliżej postać i metodę Marii Montessori, która zrewolucjonizowała współczesną pedagogikę!
1. Maria Montessori – prekursorka współczesnej pedagogiki
Choć metoda Montessori liczy sobie już ponad 100 lat, do dziś cieszy się ogromną popularnością. Nic w tym dziwnego – jej założenia są ponadczasowe, a sama Maria Montessori pod wieloma względami wyprzedzała swoją epokę. Żyjąca na przełomie XIX i XX wieku Włoszka odebrała staranne wykształcenie, z dużym naciskiem na znajomość nauk ścisłych. Początkowo planowała podjąć studia inżynierskie, co w tamtych czasach w stosunku do kobiet było wręcz niebywałe. Ostatecznie zdecydowała się na równie odważny krok: uzyskała dyplom lekarza medycyny i obroniła doktorat z psychiatrii.
Zdobyta tą drogą wiedza stała się fundamentem jej późniejszej pracy pedagogicznej: pierwsze badania Montessori w tej dziedzinie odnosiły się do dzieci z problemami psychicznymi.
2. Nacisk na wszechstronny rozwój - podstawa metody Montessori
Najważniejszym założeniem metody Montessori jest wsparcie dziecka w rozwoju indywidualnego potencjału we wszystkich sferach życia – fizycznym, kulturowym, społecznym i duchowym. Należy przy tym zaznaczyć, że rozwój wszystkich wymienionych aspektów nie przebiega równocześnie.
Metoda Montessori wyróżnia kolejne fazy rozwojowe:
wiek 0-6: faza „absorbującego ducha” – rozwój języka, rozwój ruchowy, nauka zachowań społecznych i wyrabianie nawyku utrzymania porządku
wiek 7-12: faza „studiowania całości poprzez badanie detalu” – wzrost zainteresowania różnymi dziedzinami nauki, rozwój moralności i religijności, uwrażliwienie na sprawiedliwość, nauka odróżniania dobra od zła
wiek 13-18: faza „godności osobistej” – rozwój odpowiedzialności i poczucia sprawczości oraz wiary we własne siły
3. Wolność i wewnątrzsterowność jako podstawa rozwoju
Maria Montessori widziała w swoich podopiecznych kompletnych, niezależnych ludzi o wrodzonej kreatywności i ciekawości świata, które bywają jednak tłumione przez dorosłych w toku tradycyjnego wychowania i edukacji. Podstawą do wszechstronnego rozwoju są według Montessori wolność i wewnątrzsterowność, z których formuje się samodyscyplina – oparta na samokontroli, a nie na zewnętrznym przymusie. Samodyscyplina w połączeniu z wiarą we własne siły prowadzi do konsekwentnego rozwoju i realizacji założonych przez siebie celów.
Opisane założenia realizowane są poprzez indywidualizację procesu nauczania oraz umożliwienie uczniom samodzielnego wyboru miejsca, rodzaju, tempa i formy pracy w specjalnie dostosowanym do tego celu środowisku. Nauczyciel uważnie obserwuje każdego ucznia i pośredniczy między nim a otoczeniem – nie narzuca gotowych rozwiązań, ale pomaga w realizacji indywidualnych pomysłów.
Dzieci zdobywają wiedzę i sprawności korzystając swobodnie z różnorodnych pomocy dydaktycznych, a ponadto uczą się od siebie nawzajem: członkowie poszczególnych grup należą do trzech kolejnych roczników, co sprzyja wymianie zdolności i umiejętności.
4. Jakie pomoce dydaktyczne wykorzystuje metoda Montessori?
Pomoce naukowe dedykowane metodzie Montessori to m.in. puzzle i układanki, liczmany, litery alfabetu umożliwiające składanie słów i zdań, a także zabawki imitujące przedmioty codziennego użytku: naczynia, narzędzia do majsterkowania itd. Wszystkie akcesoria wykonane są z dobrej jakości tworzyw, gdy tylko to możliwe – naturalnych (najczęściej spotyka się tu drewno), cechuje je prostota i estetyka designu. Pomoce dla poszczególnych grup powinny być dostosowane do aktualnych potrzeb rozwojowych ich użytkowników i tematów zajęć.
Wśród pomocy dydaktycznych stosowanych w metodzie Montessori wyróżniamy następujące rodzaje:
materiał do ćwiczeń z praktycznego życia, związany z funkcjonowaniem w społeczeństwie
materiał sensoryczny, służący rozwojowi percepcji zmysłowej i stymulacji aktywności umysłowej
materiały do nauki różnorodnych dziedzin wiedzy (matematyka, języki obce itd.)
materiały artystyczne (muzyczne, plastyczne itd.)
materiały religijne
Uczeń ma swobodny dostęp do wszystkich materiałów i po lekcji podstawowej, służącej wyjaśnieniu ich przeznaczenia, sam decyduje, które z nich wybierze do pracy oraz czy potrzebuje przy tym pomocy. Po zakończeniu korzystania z danego przedmiotu dziecko ma obowiązek odłożyć go na swoje miejsce.
5. Usłyszeć siebie w ciszy
Według Marii Montessori „poprzez ciszę dziecko, być może po raz pierwszy, spostrzega własne życie wewnętrzne”. To właśnie uwewnętrznienie jest głównym celem charakterystycznych dla metody Montessori lekcji ciszy – ćwiczeń polegających na wykonywaniu w milczeniu różnorodnych czynności. Może być to np. zebranie się w kręgu i przekazywanie między sobą naczynia z wodą lub dzwonka, indywidualne wsłuchiwanie się w bicie serca lub oddech, ćwiczenia ruchowe lub izometryczne wykonywane na znak nauczyciela.
Regularne praktykowanie lekcji ciszy uczy uważności wobec własnych myśli i odczuć, skłania także do zastanowienia się nad ich interpretacją. Ważnym ich aspektem jest również ćwiczenie – nomen omen! – wyciszenia i koncentracji, co procentuje wyższą wydajnością i efektywnością nauki. Zadania wymagające interakcji z innymi dziećmi służą także nauce funkcjonowania w grupie: aby zadanie zostało wykonane prawidłowo, wszyscy muszą przestrzegać przyjętych zasad i współpracować ze sobą nawzajem.
Co to jest metoda Montessori? Dowiedz się więcej!
Jeśli chcesz pogłębić posiadaną wiedzę na temat metody Montessori i poznać wywodzące się z niej praktyczne narzędzia do wykorzystania na zajęciach, sprawdź poświęcone tej tematyce wideoszkolenie Marceliny Wnęk!
